އިބްރާހީމް ޙިލްމީ

އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް ޙިލްމީ އަކީ ކަކާގޭ ސުމުއްވުލް އަމީރު ޢަލީ ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނުގެ އައްނަބީލް އިސްމާޢީލް ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު ( ކަކާގޭ އިސްމާޢީލް ދީދީ ) ގެ ބޭފުޅެކެވެ. މަންމަ އަކީ މަލިކު ސެރިއްކަލް ( ރާގޯތި ) މުޙައްމަދު މާލިމީގެ އާމިނަތު މަނިކެ ( ފަހުން އާމިނާ ދީދީ ) އެވެ. ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ 23 ޝައްވާލް 1327 ގައެވެ. އެއީ މީލާދީން 7 ނޮވެމްބަރ 1909 ވީ އާދީއްތަ ދުވަހުގައެވެ.

ތައުލީމް ޙާޞިލްކުރެއްވުން

އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް ޙިލްމީ ކިޔަވާ ވިދާޅުވާން ފެއްޓެވީ އޭނާގެ އާއިލާގެ ބޭފުޅުންގެ އަރިހުންނެވެ. އަދި ފަޟީލަތުއްޝައިޚުލް މަރްހޫމް ޙުސެއިން ޞަލާހުއްދީންއުއްތަމަ ފަނޑިޔާރު މަނިކުފާނުގެ އަރިހުން އަރަބިބަހާއި ދީނީ ތަޢުލީމް ކިޔަވާ ވިދާޅުވިއެވެ. އޭގެ ފަހުން ޞަލާޙުއްދީނުގެ ދޮށީ ދަރިކަލުން ފަޟީލަތުއް ޝައިޚް މުޙައްމަދު ސަޢީދު ދީދީ އަލްއަޒްހަރީގެ އަރިހުން ވެސް އަރަބި ބަހާއި، ދީނީ ތަޢުލީމް ޙާޞިލް ކުރެއްވި އެވެ. ދެން ތަޢުލީމު ޙާޞިލް ކުރެއްވުމަށް ވަޑައިގަތީ ރާއްޖެއިން ބޭރަށެވެ.

ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޭރުގައި އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް ޙިލްމީ އެންމެ ފުރަތަމަ ތަޢުލީމު ޙާޞިލް ކުރެއްވީ އިންޑިޔާގެ ޕޮންޑިޗެރީގެ ސެންޓް ލޯރެންސް ކޮލެޖުންނެވެ. އޭރު ޕޮންޑިޗަރީ އަކީ ފަރަންސޭސީންގެ ބާރުގެ ދަށުގައި އޮންނަ ރަށެކެވެ. އެހެންކަމާއެކު އިގިރޭސި ބަހުގެ އިތުރަށް ފަރަންސޭސި ބަސް ވެސް ކިޔަވާވިދާޅު ވިއެވެ. ސެންޓް ލޯރެންސް ގެ ގްރޭޑް 7 ނިންމެވުމަށްފަހު ބަދަލުވެ ވަޑައިގަތީ އަލީގަޅު ޔުނިވަސިޓީ އަށެވެ.

އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް ޙިލްމީ އަލީގަޅު ޔުނިވަސިޓީ އަށް ވެދެވަޑައިގަތީ 1927 ވަނަ އަހަރު އެވެ. 1930 ވަނަ އަހަރު ފަސްޓް ޑިވިޝަންގައި މެޓްރިކިޔުލޭޝަން ފާސްކުރެއްވި އެވެ. އެއަހަރު މެޓްރިކިޔުލޭޝަން ގައި މުޅި އަލީ ގަޅު ޔުނިވަސިޓީން އެއްވަނަ ހޯދީ އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް ޙިލްމީ އެވެ. މެޓްރިކިޔުލޭޝަނާއި އޭގެ ފަހުން ޔުނިވަސިޓީގެ އެއްވަނައަހަރާއި ދެވަނަ އަހަރު، އިގިރޭސި ބަހުގެ އިތުރަށް އުރުދޫ ބަސް ކިޔަވާ ވިދާޅުވިއެވެ. އެހެންކަމުން އިބްރާހީމް ޙިލްމީ ދީދީ އަކީ އިގިރޭސި، ޢަރަބި އަދި އުރުދޫ ދެނެވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅެކެވެ.

އިބްރާހީމް ޙިލްމީ ދީދީ އަކީ ދިވެހި ބަހުގެ އަދީބެކެވެ. ގުރުއާން ތަފްސީރު ރައީސް އޮފީހުންކުރެއްވި އިރު އެކަމުގައި އުޅުއްވި ލިޔުންތެރި ތަފްސީރު ވެރިއެކެވެ. އަރުވާލުމުގެ ހިއްޗާއި ފޮނި ތަޖުރިބާކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ.

ފުރުއްވި މަގާމްތައް

• 24 ޛުލްޙައްޖާ 1360 - 10 ޝައްވާލް 1361 : ވަޒީރުއް ދާޚިލިއްޔާގެ ވަކީލްކަން
• 10 ޝައްވާލް 1361 - 27 ޝައްވާލް 1361 : ވަޒީރުއް ޞިއްޙާގެ ވަކީލްކަން
• 25 ޝައުބާން 1361 : ގަލޮޅު އަވަށުވެރިޔާކަން
• 6 ރަބީއުލް އައްވަލް 1361 : ދައުލަތް ހިންގާ މަޖުލީހުގެ މެންބަރުކަން
• 1972 : ރައްޔިތުން މަޖުލީހުގެ މެންބަރުކަން
• އިމްތިހާން ކޮމިޓީގެ މެންބަރުކަން
• ސިލޯންގައި ތިބި ދިވެހި ކިޔަވާކުދިންގެ ވެރިޔާކަން

ބޭފުޅުން

• ޙަފްޞާ ޙިލްމީ

އަވަހާރަވުން

އިބްރާހީމް ޙިލްމީ އަވަހާރަވީ 5 ސެޕްޓެމްބަރު 1992 ގައެވެ.

މަރުޖިޢުތައް

• ހަދާނާއި ތާރީޚްގެ ތެރެއިން - 1 ވަނަ ބައި - އަހުމަދު ނަޖީބް - 2006

ދިވެހި އަދީބުން

އެދުރު އުމަރު މާފަތް ކަލޭގެފާނު ! ބަނޑޭރި ހަސަން މަނިކުފާނު ! މުޙައްމަދު ޖަމާލުއްދީން ! އަޙުމަދު ހަކުރާ މަނިކުފާނު ! ހުތް އަލީ ދީދީ ! ހުސެއިން ޞަލާހުއްދީން ! މުޙައްމަދު އިސްމާއިލް ދީދީ ! އަހުމަދު ކާމިލް ދީދީ ! މުހައްމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު ! އަބްދުއްﷲ ޖަލާލުއްދީން ! ބޮޑުފެންވަޅުގޭ ސީދީ ! އިބްރާހީމް ރުޝްދީ އަލްއަޒްހަރީ ! އައްޝައިޚް މަލިމް މޫސާ މާފަތްކަލޭގެފާނު ! އިބްރާހިމް ޝިހާބް ! މުޙައްމަދު ޖަމީލުދީދީ ! އާމިނަތު ޙުސައިން ! މަލިމް މުޙައްމަދުދީދީ ! އިބްރާހީމް ޙިލްމީ ! ޢަލީ އަޙުމަދު ! އައްޝައިޚް ޢުމަރު ޢީސާ ! ޢަލީ ޙުސައިން ނައިފަރީ ! މޫސާ މުޙައްމަދުދީދީ ! ކަރައްޔެ ކަޅުތުއްތުދީދީ ! ބާބާގޭ ދޮންމަނިކު ! އަލް މަރްޙޫމް ޢަބްދުއްﷲ އިސްމާޢީލް ! ޔޫސުފް މުޙައްމަދުފުޅު ! ބާޑީގޭ މުޙައްމަދު އަޙުމަދުދީދީ ! ބޮޑުގަލު އިބްރާހީމް މަނިކު ! މޫސާ ފަތުޙީ ! ސައިކުރާ އިބްރާހީމް ނަޢީމް ! އާމިނަތު ފާއިޒާ ! ޢަބުދުﷲ ޞާދިޤް !