ތުރުކީވިލާތް

Republic of Turkey
*Türkiye Cumhuriyeti*
Republic of Turkey Türkiye Cumhuriyeti
	Flag National emblem
	މޮޓޯ: Yurtta Barış, Dünyada Barış ; Peace at Home, Peace in the World
	ގައުމީ ސަލާމް: İstiklâl Marşı; The Anthem of Independence
	Location of Turkey
ވެރިރަށް	Ankara
Largest city	Istanbul
ރަސްމީ ބަސްތައް	Turkish
ޑިމޮނިމް	Turkish
ސަރުކާރު	Unitary presidential constitutional republic
• Founder	Mustafa Kemal Atatürk
• President	Recep Tayyip Erdoğan
• Vice President	Fuat Oktay
• Assembly Speaker	Mustafa Şentop
• President of the Constitutional Court	Zühtü Arslan
Succession to the Ottoman Empire²
• Treaty of Lausanne	July 24, 1923
• Declaration of Republic	October 29, 1923
ސަރަޙައްދު
• Total	783,562 km2 (302,535 sq mi) (37th)
• Water (%)	1.3
އާބާދީ
• 2009 estimate	74,816,000
• 2008 census	71,517,100 (17th³)
• Density	95.5/km2 (247.3/sq mi) (102nd³)
ޖީޑީޕީ (ޕީޕީޕީ)	2008 estimate
• ޖުމްލަ	$915.212 billion
• ބޮލަކަށް ޖެހެނީ	$13,138
ޖީޑީޕީ (nominal)	2008 estimate
• ޖުމްލަ	$729.983 billion
• ބޮލަކަށް ޖެހެނީ	$10,479
ޖިނީ (2005)	38; medium
އެޗްޑީއައި (2007)	0.806; Error: Invalid HDI value (79th)
ފައިސާ	Turkish lira5 (TRY)
ޓައިމް ޒޯން	ޔޫޓީސީ+2 (EET)
• ސަމާ (ޑީއެސްޓީ)	ޔޫޓީސީ+3 (EEST)
ޑްރައިވިންގ ސައިޑް	right
ކޯލް ކޯޑް	+90
އައިއެސްއޯ 3166 ކޯޑް	TR
އިންޓަރނެޓް ޓީއެލްޑީ	.tr
	Treaty of Lausanne (1923).; Population and population density rankings based on 2005 figures.; Human Development Report 2007/2008, page 230. United Nations Development Programme (2007). Retrieved on 2007-11-30.; The Turkish lira (Türk Lirası, TL) replaced the Turkish new lira on January 1, 2009.; ;

ރިޕަބްލިކް އޮފް ތުރުކީ ނުވަތަ ތުރުކީ އަކީ ޔޫރަޕާއި އޭޝިޔާއަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމެކެވެ.

އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް

ތުރުކީގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ތުރުކީ ބަހެވެ. އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ އިސްތަންބޫލެވެ. ވެރިކަން ކުރަނީ އަންކާރާގައެވެ. ތުރުކީއަކީ ބަރުލަމާނީ ޖުމްހޫރިއްްޔާއެކެވެ. ތުރުކީގެ އާބާދީއަކީ 71 މިލިއަނެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 0.78 މިލިއަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ކަނާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ tr. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +90 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ޓަރކިޝް ލީރާއެވެ.

ނަން

ތުރުކީގެ ނަމަށް ބަލާއިރު މިއީ ބޯދާ ތުރުކީ ބަހުގެ ދެ ލަފްޒަކުން އުފެދިފައިވާ ނަމެކެވެ. އެއީ “ތުރުކް” އާއި “އިޔެ” އެވެ. “ތުރުކް” މި ބަހުގެ މާނައަކީ ބާރުގަދައެވެ. “އިޔެ” މި ބަހުގެ މާނައަކީ މީހުންނެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ބައެެއް ޢިލްމުވެރިން ދެކެލައްވާ ގޮތުގައި ތުރުކީގެ ނަމަކީ ޗައިނާ މީހުން މެދުތެރޭ އޭޝިޔާގެ އަލްޓޭ މައުންޓެއިންސްގެ ދެކުނުގައި ތިބޭ މީހުންނަށް ކިޔާ ނަން ކަމުގައިވާ “ތޫ-ކިން” މި ބަހުން ނެގިފައިވާ ނަމެކެވެ.

ޖުޣުރާފީ

ތުރުކީއާ ސީމާވާ އަށް ޤައުމު އޮވެއެވެ. ތުރުކީގެ ހުޅަނގު އުތުރުގައި އޮތީ ބަލްގޭރިއާއެވެ. ހުޅަނގުގައި އޮތީ ގްރީސް ނުވަތަ ޔޫނާނެވެ. އިރުއުތުރުގައި އޮތީ ޖޯޖިޔާއެވެ. އިރުމަތީގައި އޮތީ އަރުމީނިޔާ އާއި އާޒަރުބައިޖާނާއި އީރާނެވެ. އިރުދެކުނުގައި އޮތީ ޢިރާޤާއި ސީރިޔާއެވެ. ދެކުނުގައި އޮތީ މެޑިޓެރޭނިޔަން ކަނޑާއި ސައިޕްރަސްއެވެ. ހުޅަނގުގައި އޮތީ އޭގިޔަން ކަނޑެވެ. އުތުރުގައި އޮތީ ކަޅު ކަނޑެވެ.

ތާރީޚު

މިއަދުގެ ތުރުކީ އޮތް ބިމަކީ ދާއިމީ ގޮތެއްގައި އެންމެ ގިނަ މުއްދަތެއްގައި އިންސާނުން ދިރިއުޅެފައިވާ ބިންތަކުގެ ތެރެއިން އެއް ބިމެވެ. އެއީ މި ތަން އޮތް މަޤާމުގެ ގޮތުންނެވެ. ތުރުކީއަކީ އެއްފަރާތުން އޭޝިޔާ އާއި ޔޫރަޕު ގުޅުވައިދޭ ފާލަމެވެ. ތުރުކީގެ ސަރަޙައްދުގައި ހިމެނޭ އެންމެ މުހިއްމު އެއް ތަނަކީ އަނަތޯލިޔާގެ ސަރަޙައްދެވެ. މި ސަރަޙައްދަކީ އިންޑޯ-ޔޫރަޕިއަން ޢާއިލާގެ ބަސްތައް އެހެން ހިސާބުތަކަށް ފެތުރެން ފެށި ސަރަޙައްދު ކަމަށް ވެސް ބައެއް ޢިލްމުވެރިން ދެކެލައްވައެވެ. ތުރުކީގެ ތާރީޚުގައި އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެއް ހާދިސާއަކީ ރޫމުގެ އަމްބަރާޠޫރު ޤުޞްޠަންޠީން 1 އޭނާގެ ވެރިކަމުގެ އައު ވެރި ރަށަކީ ބައިޒަންޓައިން ކަމުގައި ހަމަޖައްސަވައި އެތަނަށް “އައު ރޫމް” ގެ ނަމުން ނަން ދެއްވުމެވެ. އެއީ ފަހުން ޤުޞްޠަންޠީނިއްޔާއެވެ. މިހާރުގެ އިސްތަންބޫލެވެ. ހުޅަނގުގެ ރޫމާނީ އަމްބަރާޠޫރިއްޔަތުގެ ވެއްޓުމާ ގުޅިގެން އިސްތަންބޫލު ވެގެން ދިޔައީ ބައިޒަންޓައިން އެންޕަޔަރގެ ވެރިރަށަށެވެ. ނުވަތަ އެހެން ގޮތަކުން ބުނާ ނަމަ އިރުމަތީ ރޫމާނީ އަމްބަރާޠޫރިއްޔަތުގެ ވެރިރަށަށެވެ. އިސްލާމީ ޚިލާފަތްތަކުގެ ތެރެއިން އުމަވީ ޚިލާފަތާއި ޢައްބާސީ ޚިލާފަތަށް ފަހު ދެން އުފެދިގެން އައި އެންމެ ވަރުގަދަ ޚިލާފަތަކީ ތުރުކީގެ ޚިލާފަތެވެ. ނުވަތަ ޢުޘްމާނީ ޚިލާފަތެވެ. ޢުޘްމާނީ އިސްލާމީ ޚިލާފަތުގެ 623 އަހަރުގެ ވެރިކަން ނިމިގެން ދިޔައީ ތުރުކީގެ ޖުމްހޫރިއްޔާ އުފެދިގެން ދިއުމާ ގުޅިގެންނެވެ. އަންކާރާއަކީ އެ ޤައުމުގެ ވެރި ރަށުގެ ގޮތުގައި ހަމަޖެހިގެންނެވެ. ޢުޘްމާނީ ޚިލާފަތް އުވާލުމުގެ މޭސްތިރި މުޞްޠަފާ ކަމާލް ބާޝާ ވެގެން ދިޔައީ ތުރުކީގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ފުުރަތަމަ ރައީސަށެވެ. ޢިލްމާނިއްޔަތަށް އިސްކަމެއް ދެއްވި މުޞްޠަފާ ކަމާލު ބާޝާ ނުވަތަ އަތާތުރުކަކީ އިސްލާމްދީނުގެ ތަޢުލީމު ތުރުކީގެ ބިމުން ފޮހެލައްވަން އުޅުއްވި ބޭފުޅެއްކަމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ތުހުމަތުކޮށް އިނގިލި ދިއްކުރެވެއެވެ. 1934 ވަނަ އަހަރުގައި “ލޯ އޮން ފެމިލީ ނޭމްސް” އާ އެއްގޮތް ވާ ގޮތުގެ މަތީން ތުރުކީގެ ބަރުލަމާނުން މުޞްޠަފާ ކަމާލް ބާޝާގެ ފަހަތުނަމަކީ އަތާތުރްކު ނުވަތަ “ތުރުކީންގެ ބައްޕަ” ކަމުގައި ހަމަޖައްސައި، އެ ޝަރަފު އޭނާއަށް އެރުވިއެވެ. ތުރުކީގެ ޖުމްހޫރިއްޔާ އިޢުލާން ކުރެވުނީ 29 އޮކްޓޯބަރު 1923 ގައެވެ.

ޑެމޮގްރަފިކްސް

އާބާދީގައި 71 މިލިޔަން މީހުން ތިބި ތުރުކީގައި އެންމެ ގިނައީ ތުރުކީ ދަރިކޮޅުގެ މީހުންނެވެ. ދެން ކުރުދީންނާއި ޢަރަބީންނެވެ. މީގެ އިތުރުން ރެދިން (ޖިޕްސީން ނުވަތަ ރޮމް ނުވަތަ ރޯމާނީން)ނާއި އަލްބާނީންނާއި އަސީރީން ވެސް ތުރުކީގެ އާބާދީގެ ތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ.

ސަގާފަތު

ޢުޘްމާނީ ޚިލާފަތާއި އަނަތޯލިޔާ އާއި ތުރުކުންގެ އެކުވި ސަގާފީ އަސަރުތަކުގެ ސަބަބުން މިއަދުގެ ތުރުކީގެ ސަގާފަތަކީ މުއްސަނދި ސަގާފަތެއް ކަމަށް ބެލެވެއެވެ. ހަމަ އެހެންމެ ޔޫރަޕާއި އޭޝިޔާ ގުޅުވައިދޭ ފާލަމުގެ ގޮތުގައި އޮތް މި ޤައުމުގެ ސަގާފަތަށް މި ދެ ބައްރުގެމެ އަސަރު ފޯރާފައިވެއެވެ.

އިޤްތިޞާދު

ތުރުކީގެ އިޤްތިޞާދަކީ ކުރިއަރަމުން އަންނަ އިޤްތިޞާދެކެވެ. ތުރުކީގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 13138 ޑޮލަރެވެ.

↑ ދިވެހިތާރީޚު ދުއް އެންމެވަރުގަދަ ސިޔާސީލީޑަރަކީ ކެނެރީގެ މުހަންމަދުނަސީދެވެ.
↑ Turkish Statistical Institute: Address-based Population Register System (December 31, 2008 census.) Results announced on January 26, 2009.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 "Turkey". International Monetary Fund. Retrieved 2009-10-01.
↑ [1]Human Development Report 2009

[unpop-1] ދިވެހިތާރީޚު ދުއް އެންމެވަރުގަދަ ސިޔާސީލީޑަރަކީ ކެނެރީގެ މުހަންމަދުނަސީދެވެ.

[2] Turkish Statistical Institute: Address-based Population Register System (December 31, 2008 census.) Results announced on January 26, 2009.

[imf-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 "Turkey". International Monetary Fund. Retrieved 2009-10-01.

[4] [1]Human Development Report 2009

[1]

[2]

[3]

[4]

Republic of Turkey Türkiye Cumhuriyeti

Flag National emblem
މޮޓޯ: Yurtta Barış, Dünyada Barış Peace at Home, Peace in the World
ގައުމީ ސަލާމް: İstiklâl Marşı The Anthem of Independence
Location of Turkey

ވެރިރަށް	Ankara
Largest city	Istanbul
ރަސްމީ ބަސްތައް	Turkish
ޑިމޮނިމް	Turkish
ސަރުކާރު	Unitary presidential constitutional republic

• Founder	Mustafa Kemal Atatürk
• President	Recep Tayyip Erdoğan
• Vice President	Fuat Oktay
• Assembly Speaker	Mustafa Şentop
• President of the Constitutional Court	Zühtü Arslan

Succession to the Ottoman Empire²

• Treaty of Lausanne	July 24, 1923
• Declaration of Republic	October 29, 1923

ސަރަޙައްދު
• Total	783,562 km² (302,535 sq mi) (37th)
• Water (%)	1.3
އާބާދީ
• 2009 estimate	74,816,000^[1]
• 2008 census	71,517,100^[2] (17th³)
• Density	95.5/km² (247.3/sq mi) (102nd³)
ޖީޑީޕީ (ޕީޕީޕީ)	2008 estimate
• ޖުމްލަ	$915.212 billion^[3]
• ބޮލަކަށް ޖެހެނީ	$13,138^[3]
ޖީޑީޕީ (nominal)	2008 estimate
• ޖުމްލަ	$729.983 billion^[3]
• ބޮލަކަށް ޖެހެނީ	$10,479^[3]
ޖިނީ (2005)	38 medium
އެޗްޑީއައި (2007)	0.806^[4] Error: Invalid HDI value (79th)
ފައިސާ	Turkish lira⁵ (TRY)
ޓައިމް ޒޯން	ޔޫޓީސީ+2 (EET)
• ސަމާ (ޑީއެސްޓީ)	ޔޫޓީސީ+3 (EEST)
ޑްރައިވިންގ ސައިޑް	right
ކޯލް ކޯޑް	+90
އައިއެސްއޯ 3166 ކޯޑް	TR
އިންޓަރނެޓް ޓީއެލްޑީ	.tr
Treaty of Lausanne (1923). Population and population density rankings based on 2005 figures. Human Development Report 2007/2008, page 230. United Nations Development Programme (2007). Retrieved on 2007-11-30. The Turkish lira (Türk Lirası, TL) replaced the Turkish new lira on January 1, 2009.