ޔުގެންޑާ
ރިޕަބްލިކް އޮފް ޔޫގެންޑާއަކީ އިރުމަތީ އެފްރިކާއަށް ނިސްބަތްވާ ބިންބަންދު ޤައުމެކެވެ.
Republic of Uganda Jamhuri ya Uganda | |
|---|---|
 Flag
 Coat of arms
| |
މޮޓޯ: "For God and My Country" | |
ގައުމީ ސަލާމް: Oh Uganda, Land of Beauty | |
 | |
| ވެރިރަށް and largest city | Kampala |
| ރަސްމީ ބަސްތައް | English,[1] Swahili[2] |
| Vernacular languages | Luganda, Luo, Runyankore, Ateso, Lusoga |
| ޑިމޮނިމް | Ugandan |
| ސަރުކާރު | Democratic Republic |
| Yoweri Museveni | |
| Gilbert Bukenya Balibaseka | |
| Apolo Nsibambi | |
Independence from the United Kingdom | |
• Republic | October 9, 1962 |
ސަރަޙައްދު | |
• Total | 236,040 km2 (91,140 sq mi) (81st) |
• Water (%) | 15.39 |
އާބާދީ | |
• 2009 estimate | 32,710,000[3] (38th) |
• 2002 census | 24,227,297 |
• Density | 138.5/km2 (358.7/sq mi) (82nd1) |
| ޖީޑީޕީ (ޕީޕީޕީ) | 2008 estimate |
• ޖުމްލަ | $36.745 billion[4] |
• ބޮލަކަށް ޖެހެނީ | $1,146[4] |
| ޖީޑީޕީ (nominal) | 2008 estimate |
• ޖުމްލަ | $14.565 billion[4] |
• ބޮލަކަށް ޖެހެނީ | $454[4] |
| ޖިނީ (1998) | 43 medium |
| އެޗްޑީއައި (2008) |  0.514Error: Invalid HDI value (157th) |
| ފައިސާ | Ugandan shilling (UGX) |
| ޓައިމް ޒޯން | ޔޫޓީސީ+3 (EAT) |
• ސަމާ (ޑީއެސްޓީ) | ޔޫޓީސީ+3 (not observed) |
| ޑްރައިވިންގ ސައިޑް | left |
| ކޯލް ކޯޑް | +2562 |
| އައިއެސްއޯ 3166 ކޯޑް | UG |
| އިންޓަރނެޓް ޓީއެލްޑީ | .ug |
އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް
އުނިއިތުރު ގެންނަވާޔޫގެންޑާގެ ރަސްމީ ބަހަކީ އިނގިރޭސިބަހާއި ސަވާހިލީ ބަހެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން ޔޫގެންޑާގެ މީހުންނަށް ކިޔަނީ ޔޫގެންޑަންސްއެވެ. ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ކަންޕާލާއެވެ. ޔޫގެންޑާގެ ވެރިރަށަކީ ކަންޕާލާއެވެ. ޔޫގެންޑާއަކީ ޑިމޮކްރެޓިކް ޖުމްހޫރިއްޔާއެކެވެ. ޤައުމުގެ އާބާދީއަކީ 32 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދުނިޔޭގައި 37 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 0.2 މިލިއަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ވާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ ug. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +256 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ޔޫގެންޑަން ޝިލިންގެވެ.
ނަން
އުނިއިތުރު ގެންނަވާޔޫގެންޑާގެ ނަން ނިސްބަތް ކުރެވިފައިވަނީ ބޫގެންޑާ ރަސްކަމަށެވެ.
ޖުޣުރާފީ
އުނިއިތުރު ގެންނަވާޔޫގެންޑާގެ އިރުމަތީގައި އޮތީ ކެންޔާއެވެ. އުތުރުގައި އޮތީ ސޫދާނެވެ. ހުޅަނގުގައި އޮތީ ޑިމޮކްރެޓިކް ރިޕަބްލިކް އޮފް ކޮންގޯއެވެ. ހުޅަނގު ދެކުނުގައި އޮތީ ރުވާންޑާއެވެ. ދެކުނުގައި އޮތީ ޓެންޒޭނިޔާއެވެ.
ތާރީޚު
އުނިއިތުރު ގެންނަވާމީގެ 2300 ވަރަކަށް އަހަރު ކުރީން ޔޫގެންޑާގެ ސަރަހައްދުގައި ވަޒަންވެރިވެފައިވަނީ ޝިކާރަކުރާ މީހުންނެވެ. ބަންޓޫ ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ މީހުންވަނީ ޤައުމުގެ ދެކުނުގައި ވަޒަންވެރިވެފައެވެ. ބެލެވިފައިވާ ގޮތުން މި މީހުންނަކީ މެދުތެރޭ އަދި ހުޅަނގު އެފްރިކާއިން އައިސް ވަޒަންވެރިވި ބައެކެވެ. މި މީހުންވަނީ ޔޫގެންޑާއަށް ދަގަނދުގެ މަސައްކަތްކުރުމުގެ ހުނަރުތައް ތަޢާރަފުކޮށްފައެވެ. އިޖްތިމާޢީ ގޮތުންނާއި ސިޔާސީ ގޮތުން އައު ވިސްނުންތައް ގެނެސްފައެވެ. ޢަރަބި ވިޔަފާރިވެރިން އިރުމަތީ އެފްރިކާއަށް ގޮސްފައިވަނީ މީލާދީން 1830 ވަނަ އަހަރު ތާނގައެވެ. 1860 ގައި އިނގިރޭސީންވަނީ ޔޫގެންޑާއަށް އައިސްފައެވެ. ޕްރޮޓެސްޓެންޓު މުބައްޝިރުން (މިޝަނަރީން) ޔޫގެންޑާއަށް ވަދެފައިވަނީ 1877 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. ކެތަލިކް މުބައްޝިރުން ވަދެފައިވަނީ 1879 ގައެވެ. 1900 ވަނަ އަހަރާއި 1920 ވަނަ އަހަރާ ދެމެދުގައި ނިދިބަލީގެ ސަބަބުން މި ސަރަޙައްދުން 250000 އަށް ވުރެ ގިނަ މީހުންވަނީ މަރުވެފައެވެ.
ޑެމޮގްރަފިކްސް
އުނިއިތުރު ގެންނަވާޔޫގެންޑާއަކީ ވަރަށް ގިނަ ނަސްލުތަކުގެ މީހުންގެ ވަޒަނެއް ކަމުގައިވެފައިވާ ޤައުމެކެވެ. މީގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ނަސްލެއްގެ ބަޔަކަށް މުޅި ޤައުމުގެ އާބާދީގެ ފުރިހަމަ އަޣުލަބިއްޔަތެއް ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ. ޔޫގެންޑާގައި ތަފާތު 40 ބަހަކުން ވާހަކަ ދައްކައެވެ. ޔޫގެންޑާގެ މިނިވަންކަމަށް ފަހު އެ ޤައުމުން ވަނީ ރަސްމީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި އިނގިރޭސި ބަސް ހަމަޖައްސާފައެވެ. ޔޫގެންޑާގެ އިނގިރޭސި ބަހުގައި ވަނީ އެ ޤައުމުގެ ކުލަޖެހިފައެވެ. ސަވާހިލީ ބަހަކީ އިރުމަތީ އަދި މެދުތެރޭ އެފްރިކާގައި އެންމެ ބޮޑަށް ބޭނުންކުރާ އެއްބަހެއް ކަމުގައިވާތީ 2005 ވަނަ އަހަރުގައި އެ ޤައުމުންވަނީ ސަވާހިލީ ބަހަކީ އެ ޤައުމުގެ ދެވަނަ ރަސްމީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ހަމަޖައްސާފައެވެ. ޔޫގެންޑާގައި އޮތީ ވަރަށް ޒުވާން އާބާދީއެކެވެ. އެ ޤައުމުގެ އާބާދީގެ މީޑިޔަން ޢުމުރަކީ 15 އަހަރެވެ. ޔޫގެންޑާގައި އެންމެ ގިނައީ ކްރިސްޓިއަނުންނެވެ. ޔޫގެންޑާގެ އާބާދީގެ 78% އަކީ ކްރިސްޓިއަނުންނެވެ. މުސްލިމުންނަކީ 12%އެވެ. އެހެން ދީންތަކަށް ތަބަޢަވާ އަދި އެއްވެސް ދީނަކަށް ތަބަޢަނުވާ މީހުންގެ ޖުމްލައަކީ 10% އެވެ.
ސަގާފަތު
އުނިއިތުރު ގެންނަވާޔޫގެންޑާގެ ސަގާފަތަކީ ވަރަށް ބޮޑު ތަފާތުތަކެއް އެކުލެވިފައިވާ ސަގާފަތެކެވެ. ޔޫގެންޑާގެ އާބާދީގައި ހިމެނޭ އިންޑިޔާ ދަރިކޮޅުގެ މީހުން އީދީ އަމީނުގެ ދުވަސްވަރުގައި ޤައުމުން ބޭރުކޮށްލެވުނު ނަމަވެސް އެމީހުން މިހާރުވަނީ ޤައުމަށް އެނބުރި އައިސްފައެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ޔޫގެންޑާގެ ސަގާފަތުގެ ތެރޭގައި އިންޑިޔާގެ ރަހަތައް ވަރަށް ބޮޑަށް އެކުލެވިފައިވެއެވެ.
އިޤްތިޞާދު
އުނިއިތުރު ގެންނަވާއެތައް ދުވަހެއް ވަންދެން ޔޫގެންޑާއިން ވަނީ ބަލިކަށި އިޤްތިޞާދީ ސިޔާސަތުތަކަކާ ހެދި ދުނިޔޭގެ އެންމެ ފަޤީރު ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނިފައެވެ. މިހާރު އެ ޤައުމުން ވަނީ އިޤްތިޞާދީ ގޮތުން ހަރުދަނާ ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅާފައެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން 2008 ވަނަ އަހަރު ޔޫގެންޑާގެ އިޤްތިޞާދަށް ވަނީ 7% ގެ ކުރިއެރުމެއް އައިސްފައެވެ. ޔޫގެންޑާއަކީ ޤުދުރަތީ ވަޞީލަތްތަކެއް ލިބިފައިވާ ޤައުމެކެވެ. މި ގޮތުން ފާހަގަކޮށްލެވޭ ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި ދަނޑުވެރިކަމަށް ރަނގަޅު ފަހާއި، ޤަވާޢިދުން ވާރޭ ވެހުމާއި، ކޮޕަރ އަދި ކޮބޯލްޓް ފަދަ މިނަރަލްތަކުގެ ފުދޭވަރެއްގެ ރިޒަރވެއް ހުރުމާއި، ގޭހާއި ތެޔޮ ހުރުން ހިމެނެއެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 1146 ޑޮލަރެވެ.
- ↑ "Uganda: Society" in Library of Congress . Retrieved 29 June 2009.
- ↑ "Constitution (Amendment) Act 2005 (Act No. 11 of 2005): "3. Replacement of article 6 of the Constitution. For article 6 of the Constitution, there is substituted the following: 6.Official language. (1) The official language of Uganda is English. (2) Swahili shall be the second official language in Uganda to be used in such circumstances as Parliament may by law prescribe. (3) Subject to this article, any other language may be used as a medium of instruction in schools or other educational institutions or for legislative, administrative or judicial purposes as Parliament may by law prescribe."" (PDF). Archived from the original (PDF) on 1285153791. Retrieved 1259478192.
{{cite web}}: Check date values in:|access-date=and|archive-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ ދިވެހިތާރީޚު ދުއް އެންމެވަރުގަދަ ސިޔާސީލީޑަރަކީ ކެނެރީގެ މުހަންމަދުނަސީދެވެ.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 "Uganda". International Monetary Fund. Retrieved 2009-10-01.