އަޙުމަދު ޙިލްމީ ދީދީ

އަޙުމަދު ޙިލްމީ ދީދީ ކަކާގޭ ސުމުއްވުލް އަމީރު ޢަލީ ރަންނަ ބަނޑޭރި ކިލެގެފާނުގެ އައްނަބީލް އިސްމާޢީލް ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނު (ކަކާގޭ އިސްމާޢީލްދީދީ) ގެ ދަރިކަލެކެވެ. މަންމައަކީ މަލިކު ސެރިއްކަލް(ރާގޯތި) މުޙައްމަދު މާލިމީގެ އާމިނާ މަނިކެ (ކަކާގޭ މަލިކު އާމިނާދީދީ) އެވެ. އަޙުމަދު ޙިލްމީ ދީދީ ތަޢުލީމް ޙާޞިލްކުރެއްވީ ރާއްޖެއިންނާއި ސިލޯންގައި ހުރި އިގިރޭސި ކޮލެޖަކުންނެވެ. އިގިރޭސި، ސިންގަޅަ ދެނެލައްވައެވެ. ގަސް ހެއްދެވުމާއި ކުޅިވަރު ކުޅުއްވުމަށް ޚާއްޞަކަންދެއްވި އެވެ. ޘަޤާފީ އާދަކާދަތައް ދިރުއްވާ ބޮޑުބެރު ޖެހުމުގައި އަރާހުންނެވި ބޭފުޅެކެވެ. ޒުވާން އުމުރުފުޅުގައި ހެންވޭރު ރައްޔިތުން ބައިބައިވިޔަނުދީ ހިފެހެއްޓެވި ނުފޫޒުގަދަ ބޭފުޅެކެވެ. އާއިލާގެ ވިޔަފާރި ހިންގުމުގައި ހަރަކާތްތެރިވި ހިންގުންތެރި ބޭފުޅެކެވެ. އަޙުމަދު ޙިލްމީ ދީދީ ހުންނެވީ އެންމެ ބޭފުޅެކެވެ. އެއީ އިސްމާޢީލް ޙިލްމީއެވެ.

އަޙްމަދު ޙިލްމީ އަކީ, ރާއްޖޭގެ ވަރަށް މަޝްހޫރު ޢާއިލާ އެއް ކަމުގައިވާ ކަކާގޭ ޢާއިލާގެ ބޭފުޅެކެވެ. ބައްޕައަކީ ކަކާގޭ އިސްމާއީލްދީދީ އެވެ. މަންމަ އަކީ މަލިކު ސެރިއްކަލު ދޮންމަނިކެ ކިޔާ ބޭފުޅެކެވެ. އަނބިކަނބަލުންނަކީ, ސިޔާސީ ގޮތުން ކަކާ ގޭ ޢާއިލާ އާއި އިދިކޮޅު އާއިލާގެ ބޭކަނބަލެއް ކަމުގައިވާ އަތިރީގޭ އިބްރާހީމް ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނުގެ އަޙްމަދު ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނުގެ މަރިޔަމް އަމީނާ އެވެ. އެއީ ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ރައީސް މުހައްމަދު އަމީންގެ ކޮއްކޯ އެވެ . އަޙްމަދު ހިލްމީ ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި މަޤުބޫލު ބޭފުޅަކަށް ވެގެން ދިޔައީ އެ މަނިކުފާނު މަސްވެރިކަމާ ބެހޭ ވަޒީރު ކަމުގައި ހުންނެވި ދުވަސްވަރު 1972 ވަނައަހަރު ރާއްޖޭގެ މަސްވެރިކަމުގެ ސީނާއަތައް ގެންނެވި އާދަޔާޚިލާފު ބޮޑު އިންޤިލާބީ ބަދަލުންނެވެ. 1972 ވަނަ އަހަރާއި ހަމައަށް ރާއްޖެ އައިއިރު ރާއްޖެއަށް އާމްދަނީ ވަންނަ ހަމައެކަނި ވަސީލަތަކީ މަސްވެރިކަމެވެ. އެދުވަސްވަރު މަސްވެރިކަން ކުރަމުން އައީ ވަރަށް ކުދި ދޯނި ފަހަރު ގައެވެ.. މަސްވެރިން 12 ވަރަކަށް މޭލުގެ ބެރަށް ނުކުމެފާ ބާނާ ކުޑަ މަސްކޮޅު ރަށަށް ގެނަސް ކައްކާ ހިއްކައިގެން މާލޭ ގެނަސް ބޮޑު އިސްޓޯރު އަށް ކިރައެވެ ބޮޑު އިސްޓޯރުން ލަންކާގެ ބާޒާރުގައި މަސް ވިއްކުމުން ލިބެނީ ވަރަށް ކުޑަ އާމްދަނީ އެކެވެ. މިފަދަ އެއްޗަކުން ކާބޯތަކެތި ގަނެފައި ތަރައްޤީގެ މަސައްކަތެއް ކުރެވޭނެ ފަދަ އާމްދަނީ އެއް ސަރުކާރަށް ނުލިބެއެވެ.. ނާސިރު އެއިރު ރާވަމުން ގެންދިޔައީ, އާމްދަނީ ލިބޭ ކަހަލަ ސިނާއަތް ތައް ރާއްޖޭގައި ޤާއިމު ކުރުމަށެވެ... އޭގެތެރޭގައި. ވައިގެ ބަނދަރު.. އާގުބޯޓުފަހަރު... ފަތުރުވެރިކަން.. މުވާޞަލާތު.. އަދި މަސްވެރިކަން ހިމެނެއެވެ. ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގައި ޒަމާނީ ތަރައްގީގެ މަސްވެރިކަމުގެ ސިނާއަތެއް ރާއްޖޭގައި ޤާއިމު ކުރުމުގެ މަސައްކަތް ހަވާލު ކުރެއްވީ އޭރުގެ މަސްވެރިކަމާއި ބެހޭ ވަޒީރު އަލްއަމީރު އަޙްމަދު ހިލްމީ ފާށަނާ ކިލެގެފާނު އާއި އެވެ. އެ މަނިކުފާނު ޖަޕާނަށް ވަޑައިގެން އެ ކުރެއްވި ބުރަ މަސައްކަތުގެ ނަތީޖާ އެއްގެ ގޮތުން 1972 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގެ ދޯނި ފަހަރު އިންޖީނު ދޯނި ފަހަރަށް ބަދަލުވެގެން ދިޔައެވެ. އަދި ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ އަތޮޅަކުން ބާނާ މަސް ރޯމަހުގެ ގޮތުގައި އާދެ. ތާޒާ ރޯމަސް ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ސަރަހައްދަކުން ވިއްކޭނެ އިންތިޒާމް ހަމަޖެއް ސެވިއެވެ. އަދި ޖަޕާނުގެ ހޯކޯމާރޫ ކުންފުންޏާއި އެކު ވެފައިވާ އެއްބަސް ވުމުގެ ދަށުން މަސްވެރިން މަސް ވިއްކާ އިރު އެއްވެސް ސަރަހައް ދަކުން ބޯޓު ފުލް ވެގެން މަސް ނުކިރޭ ގޮތް ވެގެން ނުވާނެ އެވެ. ކަނޑަށް އުކާލާން ޖެހުނު ކަމުގައިވިޔަސް މަސްވެރިން ބާނާ މަސް އެއް ކޮށް ގާތު މަކީ ޖަޕާން ކުންފުނީގެ މައްޗަށް ލާޒިމު ކަމެކެވެ. އެއަށްފަހު 1977 ގައި ޅ.އަތޮޅު felivaru ގައި ދަޅުގައި މަސް ބަންދު ކުރާ ކާރުޚާނާ އެއް ޖަޕާ ނުގެ މަރު ބޭނީ ކުންފުންޏާއި ގުޅިގެން ޤާއިމު ކުރެއްވި އެވެ. އަޙްމަދު ހިލްމީ ދީދީ އަކީ, ޤައުމީ ޚިދުމަތުގެ ލާމަސީލު ބޭފުޅެކެވެ. އެއީ ވަރަށް ޚިދުމަތްތެރި ބޭފުޅެކެވެ. 1965 ވަނައަހަރު ރާއްޖެ އަށް މިނިވަންކަން ލިބުމާއެކު ދިވެހި ރާއްޖެ އދ . ގައި ބައިވެރި ކުރުމަށް ކުރަން ޖެހުނު މަސައްކަތްތައް ކުރެއްވީ ވެސް އަޙްމަދު ޙިލްމީދީދީ އެވެ. އަދި 20 ސެޕްޓެމްބަރު 1965 ގައި ރާއްޖޭގެ ދިދަ ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އދ. ގައި ނަން ގަވައި ދެއްވުމާއި , ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އދ. ގެ އާއްމު މަޖިލީހުގައި ރާއްޖޭގެ އަޑު އިއްވައި ދެއްވުން ފަދަ ތާރީޚީ ކަންތައްތައް އދ. ގައި ވެސް ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. އދ. ގައި ރާއްޖެ ބައިވެރިވި އިރު އދ. ގައި ހިމެނުނު އެންމެ ކުޑަ ޤައުމަކީ ރާއްޖެ އެވެ. ނަމަވެސް އަހްމަދު ޙިލްމީ އާންމު މަޖިލީހުގައި ދެއްވި ތަޤުރީރުން މެމްބަރު ޤައުމު ތަކުގެ އިޙުތިރާމް ރާއްޖެ އަށް ލިބިގެންދިޔައެވެ. އަދި އެ ތަޤުރީރުގެ ސަބަބުން ކުދި ޤައުމުތަކުގެ އުއްމީދު ވެސް އާލާ ވެގެން ދިޔައެވެ.

   އަލް އަމީރު އަޙްމަދު ޙިލްމީ  ފާށަނާކިލެގެފާނު އަދާ ކުރެއްވި ވަޒީފާ ތަކުގެ ތެރޭގައި މިނިސްޓަރ އޮފް ހެލްތުގެ މަޤާމާއި , މިނިސްޓަރ އޮފް އެގްރިކަލްޗަރގެ މަޤާމާއި, މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒުގެ މަޤާމާއި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނާއިބުކަން ހިމެނެއެވެ. އަވަހާރަވީ 1983 ވަނައަހަރު އެ މަނިކުފާނު މިނިސްޓަރ އޮފް އެގްރިކަލްޗަރގެ  މަޤާމު ގައި ހުންނަ ވަނިކޮށްނެވެ

ފުރުއްވި މަގާމްތައް

ސިލޯންގައި ހުންނަވާ ރެޕްރެޒެންޓިޓިވްކަން ( 2 ފަހަރު )
27 މާރޗް 1975 – 6 ޖެނުއަރީ 1977 : ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ނާއިބުކަން
20 އެޕްރީލް 1951 – 31 ޑިސެމްބަރު 1951 : ވަޒީރުއް ޞިއްޙާ ވަލްމުވާޞަލާތުކަން
28 އެޕްރީލް 1971 – 27 މާރޗް 1975 : މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް ( ފުރަތަމަ ފަހަރު )
ޖެނުއަރީ 1977 – 11 ނޮވެމްބަރު 1978 : މިނިސްޓަރ އޮފް ފިޝަރީޒް ( ދެވަނަ ފަހަރު )
19 މާރޗް 1980 – 13 ސެޕްޓެމްބަރު 1983 : މިނިސްޓަރ އޮފް އެގްރިކަލްޗަރކަން
29 ސެޕްޓެމްބަރު 1963 : އައްޑޫ މައްސަލަ ހަަމަޖައްސާ ކޮމިޓީގެ މެންބަރުކަން

އަޙުމަދު ޙިލްމީ ދީދީ އަވަހާރަވީ 13 ޑިސެމްބަރު 1983 ވީ ބުދަ ދުވަހު ގައެވެ.

މަރުޖިޢުތައް

ހަދާނާއި ތާރީޚްގެ ތެރެއިން - 1 ވަނަ ބައި - އަހުމަދު ނަޖީބް - 2006