މަލާވީ: Difference between revisions
Content deleted Content added
Xqbot (ޚިޔާލު ސަފްޙާ | ޙިއްޞާ) m ރޮބޮޓ އިތުރު ކުރުނ: bo:མ་ལ་ཝི། |
No edit summary |
||
ފޮޅުވަތް 1:
{{Infobox Country
|native_name = {{lang|ny|''Chalo cha Malawi, Dziko la Malawi}}
|conventional_long_name = Republic of Malaŵi
|common_name = Malawi
|image_flag = Flag of Malawi.svg
|image_coat = Coat of arms of malawi.gif
|national_motto = Unity and Freedom<ref name="Flag" />
|image_map = LocationMalawi.svg
|national_anthem = {{lang|my|''[[Mulungu dalitsa Malaŵi]]''}}{{nbsp|2}}<small>([[Chichewa language|Chichewa]])<br />"Oh God Bless Our Land of Malawi"</small><ref>{{cite web|url=http://www.lyricsondemand.com/miscellaneouslyrics/nationalanthemslyrics/malawinationalanthemlyrics.html|title=Malawi National Anthem Lyrics|work=National Anthem Lyrics|publisher=Lyrics on Demand|accessdate=2008-08-24}}</ref>
|official_languages = [[English language|English]]<ref name="BBC">{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/africa/country_profiles/1068913.stm|title=Country profile: Malawi|work=BBC News Online|publisher=BBC|date=March 13, 2008|accessdate=2008-08-17}}</ref>
|demonym = Malawian
|regional_languages = [[Chichewa]]<ref name="BBC"/>
|capital = [[Lilongwe]]
|latd=13|latm=57|latNS=S|longd=33|longm=42|longEW=E
|government_type = [[Multi-party]] [[democracy]]
|leader_title1 = [[List of Presidents of Malawi|President]]
|leader_name1 = [[Bingu wa Mutharika]]
|leader_title2 =Vice President
|leader_name2 =[[Joyce Banda]]
|largest_city = [[Blantyre, Malawi|Blantyre]]<ref name="Cutter142" />
|area_km2 = 118,484
|area_sq_mi = 45,747 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|area_rank = 99th
|area_magnitude = 1 E11
|percent_water = 20.6%
|population_estimate = 15,263,000<ref name=unpop>{{cite paper | url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/wpp2008_text_tables.pdf | title=World Population Prospects, Table A.1| version=2008 revision | format=.PDF | publisher=United Nations | author=Department of Economic and Social Affairs
Population Division | date=2009 | accessdate= 2009-03-12}}</ref>
|population_estimate_year = 2009
|population_estimate_rank =
|population_census = 9,933,868<ref name="Benson1" />
|population_census_year = 1998
|population_density_km2 = 128.8
|population_density_sq_mi = 333.6 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|population_density_rank = 94th
|GDP_PPP_year = 2008
|GDP_PPP = $11.412 billion<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=676&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=41&pr.y=11 |title=Malawi|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2009-10-01}}</ref>
|GDP_PPP_rank =
|GDP_PPP_per_capita = $835<ref name="imf2" />
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|GDP_nominal = $4.268 billion<ref name="imf2" />
|GDP_nominal_year = 2008
|GDP_nominal_per_capita = $312<ref name="imf2" />
|HDI_year = 2008
|HDI = {{increase}} 0.457<ref>{{Cite_web|url=http://hdrstats.undp.org/2008/countries/country_fact_sheets/cty_fs_MWI.html|title=2008 Statistical Update: Malawi|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=2009-04-19}}</ref>
|HDI_rank = 162nd
|HDI_category = <font color="#e0584e">low</font>
|Gini = 38
|Gini_year = 2008
|Gini_category = <font color="red">low</font><ref name=TWB/>
|FSI = 92.2 {{increase}} 2.4
|FSI_year = 2007
|FSI_rank = 29th
|FSI_category = <font color="#FF0000">Alert</font>
|sovereignty_type = [[Independence]]
|sovereignty_note = from the [[United Kingdom|UK]]
|established_event1 = Independence declared
|established_event2 =
|established_date1 = July 6, 1964
|established_date2 =
|currency = [[Malawian kwacha|Kwacha]] (D)
|currency_code = MWK
|time_zone = [[Central Africa Time|CAT]]
|utc_offset = +2
|time_zone_DST = ''not observed''
|utc_offset_DST = +2
|drives_on = left
|cctld = [[.mw]]<ref name="BBC" />
|calling_code = +265<ref name="BBC" />
|footnotes = <sup>1</sup> Population estimates for this country explicitly take into account the effects of excess mortality due to [[AIDS]]; this can result in lower life expectancy, higher infant mortality and death rates, lower population and growth rates, and changes in the distribution of population by age and sex than would otherwise be expected.<br /><sup>2</sup>Information is drawn from the CIA Factbook unless otherwise noted.}}
ރިޕަބްލިކް އޮފް މަލާވީއަކީ އިރުދެކުނު އެފްރިކާއަށް ނިސްބަތްވާ ބިންބަންދު ޤައުމެކެވެ. ކުރިން މި ޤައުމަށް ކިޔަނީ ނިޔާސާލޭންޑެވެ.
==އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް==
މަލާވީގެ ރަސްމީ ބަހަކީ އިނގިރޭސި ބަހެވެ. ސަރަޙައްދީ ބަހެއްގެ ގޮތުގައި ޗިޗެވާ ބަސް ބޭނުން ކުރެވެއެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުން މަލާވީގެ މީހުންނަށް ކިޔަނީ މަލާވިޔަންސްއެވެ.
ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ ބްލަންތައިރޭއެވެ. މަލާވީގެ ވެރި ރަށަކީ ލިލޮންގްވޭ އެވެ.
މަލާވީއަކީ މަލްޓި ޕާޓީ ޑިމޮކްރަސީއެކެވެ. ޤައުމުގެ އާބާދީއަކީ 15 މިލިއަނެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދުނިޔޭގައި 65 ވަނައަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ.
ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 0.1 މިލިޔަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ވާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ mw. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +265 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ކްވާޗާއެވެ.
==ނަން==
މަލާވީގެ ނަން ނިސްބަތްވަނީ ލޭކް މަލާވީ ނަމަކަށް ކިޔާ ފެންގަނޑަށެވެ. ލޭކް މަލާވީއަށް ލޭކް ނިޔާސާއޭ ވެސް ކިޔައެވެ. މަލާވީގެ ކުރީގެ ނަން ކަމުގައިވާ ނިޔާސާލޭންޑް ނިސްބަތް ކުރެވިފައިވަނީ މި ގޮތުންނެވެ. އަދި މަލާވީ މި ނަމަކީ ބަންޓޫ ނަސްލުގެ މަރާވީ މީހުންނަށް ނިސްބަތްވާ ނަމެއް ކަމަށް ބުނެއެވެ.
==ޖުޣުރާފީ==
މަލާވީގެ ހުޅަނގުއުތުރުގައި އޮތީ ޒެންބިޔާއެވެ. އިރު އުތުރުގައި އޮތީ ޓެންޒޭނިޔާއެވެ. އިރުމައްޗާއި ދެކުނާއި ހުޅަނގުގައި ވެސް އޮތީ މުސިންބީ (މޮޒަންބީކް) އެވެ.
މަލާވީގެ އެންމެ މުހިއްމު ފެންގަނޑު ކަމުގައިވާ ލޭކް މަލާވީއަށް ކަލަންޑަރު ލޭކްއޭ ވެސް ކިޔައެވެ. އެއީ މި ކޯރުގެ ދިގު މިނުގައި 365 މޭލު ހުރުމާައި ފުޅާ މިނުގައި 52 މޭލު ހުރުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. އެއީ އަހަރެއްގައި ހުންނަނީ 365 ދުވަހާއި 52 ހަފްތާ ކަމުންނެވެ.
މަލާވީއަކީ ބިމުގެ ގޮތުން ބަލާއިރުގައި ދުނިޔޭގެ 99 ވަނަ އަށް އެންމެ އާބާދީ ބޮޑު ޤައުމެވެ.
==ތާރީޚު==
މީލާދީން 10 ވަނަ ޤަރުނާ ހަމަޔަށް އައި އިރު މަލާވީގައި އޮތީ ވަރަށް ކުޑަކުޑަ އާބާދީއެކެވެ. އެއީ ޝިކާރަވެރިންގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައި އޮތް އާބާދީއެކެވެ.
އެހެން ނަމަވެސް މީލާދީން 10 ވަނަ ޤަރުނާ ހަމައިގައި ބަންޓޫ މީހުން އެކި ހިސާބުތަކަށް ބެހި ގަތުމުގެ އޮއިވަރުގައި މަލާވީއަށް ވެސް ބަންޓޫ ދަރިކޮޅުގެ މީހުން އައެވެ. އޭގެ ސަބަބުން މަލާވީގެ އާބާދީގެ ރޫ ބަދަލުވެގެން ދިޔައެވެ.
މީލާދީން 1500 ގެ ތެރޭގައި މަލާވީގެ ޤަބީލާތަކުުގެ ރަސްކަމެއް ޤާއިމުކުރިއެވެ. މީލާދީން 1700 ގެ ތެރޭގައި މި ރަސްކަން ގާތްގަނޑަކަށް ރޫޅިގެން ދިޔައެވެ. މީލާދީން 1859 ގައި ޑޭވިޑް ލިވިންގްސްޓޯން މަލާވީއަށް ދިޔައެވެ.
އިނގިރޭސީންގެ ވެރިކަމުގެ ތެރޭގައި މަލާވީއަށް ކިޔަމުން އައީ ނިޔާސާލޭންޑް މި ނަމެވެ. ނިޔާސާލޭންޑްގެ ކޮލޯނިޔަލް ސަރުކާރު ޤާއިމުވީ 1891 ވަނަ އަހަރުގައެވެ.
މަލާވީއަށް އިނގިރޭސި ވިލާތުގެ ކިބައިން މިނިވަންކަން ލިބިފައިވަނީ 6 ޖުލައި 1964 ގައެވެ.
==ޑެމޮގްރަފިކްސް==
މަލާވީގެ އާބާދީގެ 85% މީހުންނަކީ ރަށްފުށުގެ ސަރަޙައްދުގައި ދިރިއުޅެމުންދާ މީހުންނެވެ. މަލާވީގެ އާބާދީގައި ހިމެނޭ ނަސްލުތަކަކީ، ޗެވާ، ނިޔަންޖާ، ތުންބުކާ، ޔާއޯ، ލޮމްވޭ، ސޭނާ، ތޮންގާ، އެންގޯނީ، އަދި އެންގޮންޑޭ، މި ނަސްލުތަކެވެ.
2007 ވަނަ އަހަރުގެ އަންދާސީ ހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު، މަލާވީގެ 80% މީހުންނަކީ ކްރިސްޓިޔަނުންނެވެ. 13% މީހުންނަކީ މުސްލިމުންނެވެ.
==ސަގާފަތު==
މަލާވީގެ އާބާދީގެ 85% މީހުންނަކީ ރަށްފުށުގެ ސަރަޙައްދުގައި ދިރިއުޅެމުންދާ މީހުންނެވެ. މަލާވީގެ ސަގާފަތުގެ އެންމެ ވަރުގަދަ އެކައްޗަކީ މަލާވީގެ ޑާންސެވެ.
==އިޤްތިޞާދު==
މަލާވީ އަކީ ދުނިޔޭގެ ޤައުމުތަކުގެ ތެރެއިން އަކަބުރަ އެންމެ ބޮޑު ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އަދި އެންމެ ތަރައްޤީ ނުވާ ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޤައުމެކެވެ.
މަލާވީގެ މުޅި އިޤްތިޞާދުހެން ބިނާވެފައިވަނީ ދަނޑުވެރި ކަމުގެ މައްޗަށެވެ. މަލާވީގެ ޖީ.ޑީ.ޕީީގެ ތިން ބައި ކުޅަ އެއްބައި ލިބެނީ ދަނޑުވެރިކަމުންނެވެ. އެކްސްޕޯޓްގެ 90% އަކީ ދަނޑުވެރިކަމުގެ އުފެއްދުންތަކެވެ.
އެ ޤައުމުގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 835 ޑޮލަރެވެ.
{{Link FA|is}}
| |||