ތުރުކީވިލާތް: Difference between revisions
Content deleted Content added
m ރޮބޮޓ އިތުރު ކުރުނ: kaa:Turkiya |
No edit summary |
||
ފޮޅުވަތް 1:
{{Infobox Country
|native_name = ''Türkiye Cumhuriyeti''
|conventional_long_name = Republic of Turkey
|common_name = Turkey
|national_motto = ''Yurtta Barış, Dünyada Barış'' <br /> <small>''Peace at Home, Peace in the World''</small>
|national_anthem = ''[[İstiklâl Marşı]]''<br/><small>''The Anthem of Independence''</small>
|image_flag = Flag of Turkey.svg
|image_coat = Presidential_Seal_of_the_Republic_of_Turkey.png
|symbol_type = Presidential Seal
|image_map = Turkey (orthographic projection).svg
|map_caption = Location of '''Turkey'''
|capital = [[Ankara]]
|latd=39 |latm=55 |latNS=N |longd=32 |longm=50 |longEW=E
|largest_city = [[Istanbul]]
<!--Currently only one set of coordinates implemented: |latd=41 |latm=1 |latNS=N |longd=28 |longm=57 |longEW=E-->
|official_languages = [[Turkish language|Turkish]]
|demonym = [[Turkish people|Turkish]]
|government_type = [[Parliamentary republic]]
|leader_title1 = [[Founding Fathers#Turkey|Founder]]
|leader_name1 = [[Mustafa Kemal Atatürk]]
|leader_title2 = [[President of Turkey|President]]
|leader_name2 = [[Abdullah Gül]]
|leader_title3 = [[List of Prime Ministers of Turkey|Prime Minister]]
|leader_name3 = [[Recep Tayyip Erdoğan]]
|leader_title4 = [[List of Speakers of the Parliament of Turkey|Speaker of the Parliament]]
|leader_name4 = [[Mehmet Ali Şahin]]
|leader_title5 = [[List of Presidents of the Constitutional Court of Turkey|President of the Constitutional Court]]
|leader_name5 = [[Haşim Kılıç]]
|sovereignty_type = [[Partitioning of the Ottoman Empire|Succession]]
|sovereignty_note = {{nowrap|to the [[Ottoman Empire]]²}}
|established_event1 = {{nowrap|[[Treaty of Lausanne]]}}
|established_date1 = July 24, 1923
|established_event2 = {{nowrap|Declaration of Republic}}
|established_date2 = October 29, 1923
|area_km2 = 783562 <!--http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2003/Table03.pdf UN statistics, page 7 (PDF format) -->
|area_sq_mi = 302535 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|area_rank = 37th
|area_magnitude = 1 E11
|percent_water = 1.3
|population_estimate = 74,816,000<ref name=unpop>{{cite paper | url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/wpp2008_text_tables.pdf | title=World Population Prospects, Table A.1| version=2008 revision | format=.PDF | publisher=United Nations | author=Department of Economic and Social Affairs
Population Division | date=2009 | accessdate= 2009-03-12}}</ref>
|population_estimate_year = 2009
|population_census = 71,517,100<ref>[http://www.turkstat.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=3992 Turkish Statistical Institute: Address-based Population Register System (December 31, 2008 census.) Results announced on January 26, 2009.]</ref>
|population_census_year = 2008
|population_census_rank = 17th³
|population_density_km2 = 95.5
|population_density_sq_mi = 247.3
|population_density_rank = 102nd³
|GDP_PPP_year = 2008
|GDP_PPP = $915.212 billion<ref name=imf>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2008&ey=2008&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=186&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=&pr.x=62&pr.y=7|title=Turkey|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2009-10-01}}</ref>
|GDP_PPP_rank =
|GDP_PPP_per_capita = $13,138<ref name=imf/>
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|GDP_nominal = $729.983 billion<ref name=imf/>
|GDP_nominal_rank =
|GDP_nominal_year = 2008
|GDP_nominal_per_capita = $10,479<ref name=imf/>
|GDP_nominal_per_capita_rank =
|HDI_year = 2007
|HDI = {{increase}} 0.806<ref>[http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Summary.pdf]Human Development Report 2009</ref>
|HDI_rank = 79th
|HDI_category = <font color="#009900">high</font>
|Gini = 38
|Gini_year = 2005
|Gini_category =
|currency = [[Turkish lira]]<sup>5</sup>
|currency_code = TRY
|time_zone = [[Eastern European Time|EET]]
|utc_offset = +2
|time_zone_DST = [[Eastern European Summer Time|EEST]]
|utc_offset_DST = +3
|drives_on = right
|cctld = [[.tr]]
|calling_code = 90
|footnote1 =
|footnote2 = [[Treaty of Lausanne]] (1923).
|footnote3 = Population and population density rankings based on 2005 figures.
|footnote4 = [http://hdr.undp.org/en/media/hdr_20072008_en_complete.pdf Human Development Report 2007/2008, page 230. United Nations Development Programme (2007). Retrieved on 2007-11-30.]
|footnote5 = The [[Turkish lira]] (''Türk Lirası'', TL) replaced the [[Turkish lira#8th Emission group|Turkish new lira]] on January 1, 2009.<br/>
}}
ރިޕަބްލިކް އޮފް ތުރުކީ ނުވަތަ ތުރުކީ އަކީ ޔޫރަޕާއި އޭޝިޔާއަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމެކެވެ.
==އަވަސް ކަޅިއަކުން ބަލައިލުމެއް==
ތުރުކީގެ ރަސްމީ ބަހަކީ ތުރުކީ ބަހެވެ.
އެންމެ ބޮޑު ޝަހަރަކީ އިސްތަންބޫލެވެ. ވެރިކަން ކުރަނީ އަންކާރާގައެވެ. ތުރުކީއަކީ ބަރުލަމާނީ ޖުމްހޫރިއްްޔާއެކެވެ. ތުރުކީގެ އާބާދީއަކީ 71 މިލިއަނެވެ. ބިމުގެ ބޮޑުމިނަކީ 0.78 މިލިއަން އަކަކިލޯމީޓަރެވެ. ދުއްވާއެއްޗެހި ދުއްވަނީ ކަނާތްފަރާތުންނެވެ. އިންޓަނެޓް ކޯޑަކީ tr. އެވެ. ކޯލިން ކޯޑަކީ +90 އެވެ. ފައިސާގެ ގޮތުން ބޭނުންކުރަނީ ޓަރކިޝް ލީރާއެވެ.
==ނަން==
ތުރުކީގެ ނަމަށް ބަލާއިރު މިއީ ބޯދާ ތުރުކީ ބަހުގެ ދެ ލަފްޒަކުން އުފެދިފައިވާ ނަމެކެވެ. އެއީ “ތުރުކް” އާއި “އިޔެ” އެވެ. “ތުރުކް” މި ބަހުގެ މާނައަކީ ބާރުގަދައެވެ. “އިޔެ” މި ބަހުގެ މާނައަކީ މީހުންނެވެ.
އެހެން ނަމަވެސް ބައެެއް ޢިލްމުވެރިން ދެކެލައްވާ ގޮތުގައި ތުރުކީގެ ނަމަކީ ޗައިނާ މީހުން މެދުތެރޭ އޭޝިޔާގެ އަލްޓޭ މައުންޓެއިންސްގެ ދެކުނުގައި ތިބޭ މީހުންނަށް ކިޔާ ނަން ކަމުގައިވާ “ތޫ-ކިން” މި ބަހުން ނެގިފައިވާ ނަމެކެވެ.
==ޖުޣުރާފީ==
ތުރުކީއާ ސީމާވާ އަށް ޤައުމު އޮވެއެވެ. ތުރުކީގެ ހުޅަނގު އުތުރުގައި އޮތީ ބަލްގޭރިއާއެވެ. ހުޅަނގުގައި އޮތީ ގްރީސް ނުވަތަ ޔޫނާނެވެ. އިރުއުތުރުގައި އޮތީ ޖޯޖިޔާއެވެ. އިރުމަތީގައި އޮތީ އަރުމީނިޔާ އާއި އާޒަރުބައިޖާނާއި އީރާނެވެ. އިރުދެކުނުގައި އޮތީ ޢިރާޤާއި ސީރިޔާއެވެ. ދެކުނުގައި އޮތީ މެޑިޓެރޭނިޔަން ކަނޑާއި ސައިޕްރަސްއެވެ. ހުޅަނގުގައި އޮތީ އޭގިޔަން ކަނޑެވެ. އުތުރުގައި އޮތީ ކަޅު ކަނޑެވެ.
==ތާރީޚު==
މިއަދުގެ ތުރުކީ އޮތް ބިމަކީ ދާއިމީ ގޮތެއްގައި އެންމެ ގިނަ މުއްދަތެއްގައި އިންސާނުން ދިރިއުޅެފައިވާ ބިންތަކުގެ ތެރެއިން އެއް ބިމެވެ.
އެއީ މި ތަން އޮތް މަޤާމުގެ ގޮތުންނެވެ. ތުރުކީއަކީ އެއްފަރާތުން އޭޝިޔާ އާއި ޔޫރަޕު ގުޅުވައިދޭ ފާލަމެވެ.
Line 20 ⟶ 105:
1934 ވަނަ އަހަރުގައި “ލޯ އޮން ފެމިލީ ނޭމްސް” އާ އެއްގޮތް ވާ ގޮތުގެ މަތީން ތުރުކީގެ ބަރުލަމާނުން މުޞްޠަފާ ކަމާލް ބާޝާގެ ފަހަތުނަމަކީ އަތާތުރްކު ނުވަތަ “ތުރުކީންގެ ބައްޕަ” ކަމުގައި ހަމަޖައްސައި، އެ ޝަރަފު އޭނާއަށް އެރުވިއެވެ.
ތުރުކީގެ ޖުމްހޫރިއްޔާ އިޢުލާން ކުރެވުނީ 29 އޮކްޓޯބަރު 1923 ގައެވެ.
==ޑެމޮގްރަފިކްސް==
އާބާދީގައި 71 މިލިޔަން މީހުން ތިބި ތުރުކީގައި އެންމެ ގިނައީ ތުރުކީ ދަރިކޮޅުގެ މީހުންނެވެ. ދެން ކުރުދީންނާއި ޢަރަބީންނެވެ. މީގެ އިތުރުން ރެދިން (ޖިޕްސީން ނުވަތަ ރޮމް ނުވަތަ ރޯމާނީން)ނާއި އަލްބާނީންނާއި އަސީރީން ވެސް ތުރުކީގެ އާބާދީގެ ތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ.
==ސަގާފަތު==
ޢުޘްމާނީ ޚިލާފަތާއި އަނަތޯލިޔާ އާއި ތުރުކުންގެ އެކުވި ސަގާފީ އަސަރުތަކުގެ ސަބަބުން މިއަދުގެ ތުރުކީގެ ސަގާފަތަކީ މުއްސަނދި ސަގާފަތެއް ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.
ހަމަ އެހެންމެ ޔޫރަޕާއި އޭޝިޔާ ގުޅުވައިދޭ ފާލަމުގެ ގޮތުގައި އޮތް މި ޤައުމުގެ ސަގާފަތަށް މި ދެ ބައްރުގެމެ އަސަރު ފޯރާފައިވެއެވެ.
==އިޤްތިޞާދު==
ތުރުކީގެ އިޤްތިޞާދަކީ ކުރިއަރަމުން އަންނަ އިޤްތިޞާދެކެވެ. ތުރުކީގެ ޖީ.ޑީ.ޕީ ޕަރކެޕިޓާ އަކީ 13138 ޑޮލަރެވެ.
| |||